Nền tảng lý thuyết kiến trúc ở khắp nơi trên thế giới đều mang giá trị và nội dung như nhau. Tuy nhiên ở hoàn cảnh thực tế, lịch sử địa phương, đặc biệt là những thách thức từ tự nhiên của từng khu vực tạo nên sự khác biệt thực tế rõ ràng nhất so với lý thuyết trên sách vở.
Mặc dù bản thân kiến trúc vốn được ứng dụng phổ biến ở khắp nơi trên toàn thế giới, là những tòa nhà lớn, công trình đô thị hay khu phức hợp,… đều nhằm đáp ứng nhu cầu sử dụng của con người. Nhưng ở mỗi một công trình kiến trúc đều mang nét đặc trưng riêng, chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố khác nhau như: yêu cầu chuyên môn, trách nhiệm của một kiến trúc sư đối với một dự án, môi trường địa phương, phong tục lịch sử và cả các thách thức khác.
Tuy nhiên, bối cảnh chúng ta đang sống ở hiện tại là một thế giới siêu kết nối, nơi kiến trúc dường như trở nên đồng nhất hơn nhờ công nghệ thông tin hiện đại. Và sự khác biệt để phân tách điều đó có lẽ nằm ở bối cảnh và đặc điểm địa phương định hình trong môi trường xây dựng. Bài viết dưới đây sẽ khai thác sâu vào những điểm chung và điểm biến đổi khác biệt trong nghề trong kiến trúc.
Như đã đề cập ở trên, toàn cầu hóa và sự phổ biến thông tin nhanh chóng đã làm cho kiến trúc ngày càng trở nên quốc tế hóa. Việc chia sẻ nền tảng giáo dục tương tự nhau và hiệu quả của internet giúp bạn có thể hiểu được bối cảnh văn hóa, lịch sử và địa lý ở từng vùng.. Nhờ đó, các KTS có thể làm việc ở bất cứ đâu trên thế giới, tạo ra nhiều mẫu kiến trúc trong nhiều bối cảnh đa dạng. Tuy nhiên, sự đa dạng của bối cảnh và môi trường xây dựng đã tạo nên một thực tiễn kiến trúc không đồng nhất, bởi ở nhiều nơi trên trái đất, kiến trúc không chỉ là tiện ích sử dụng mà còn phải đóng vai trò là giải pháp cho các vấn đề toàn cầu (ô nhiễm môi trường, trái đất nóng dần, băng tan,…). Những Biên tập viên, phóng viên kiến trúc của ArchDaily (trên khắp thế giới) đã có các câu trả lời cho một loạt câu hỏi thể hiện cái nhìn sâu sắc của họ về nghề kiến trúc ở các quốc gia mà họ sinh sống:
Nền tảng giáo dục và nghề nghiệp
Hầu hết các KTS đều cùng nhau chia sẻ nền giáo dục có giá trị về kiến trúc giống nhau, có lẽ chúng chỉ khác biệt khi được áp dụng vào thực tiễn từng vùng cùng kỹ thuật phù hợp. Mặc dù yêu cầu về chuyên môn ở mỗi quốc gia là khác nhau nhưng có một điểm chung trong giáo dục kiến trúc là sự chênh lệch giữa lý thuyết và thực tế thi công. Vấn đề này được các BTVArchdaily và cả những KTS nổi tiếng từng phàn nàn.
Ở châu Âu, tương tự giới nghệ thuật, việc giảng dạy kiến trúc tập trung vào lịch sử và sự phát triển ở tận Tây phương, ngoài ra họ ít đề cập đến điều gì khác ngoài phạm vi này. Việc xây dựng một thị trường tích hợp và gia tăng lực lượng lao động cũng như các bước mà EU thực hiện để hướng tới tiêu chuẩn hóa đang định hình kinh nghiệm chung trong giáo dục và thực hành.
Vậy theo bạn (các BTV của Archdaily ở nhiều nơi trên thế giới), trọng tâm chính của giáo dục kiến trúc ở nước bạn là gì và trách nhiệm của mỗi KTS đối với kiến trúc?
Antonia (Chile): Kiến trúc ở Chile từng được xem là một ngành nghề tinh xảo. Ở một số cơ sở giáo dục, trọng tâm giảng dạy vẫn là thiết kế kiến trúc “phi thường” mà không quan tâm đến nguồn lực hay các yếu tố khác.
Fernanda (Chile): Tôi cho rằng chúng ta đang sống trong một nền nhận thức mới, nơi kiến thức kiến trúc không chỉ được tiếp cận qua lý thuyết sách vở mà còn có nhiều cách để sản xuất và cung cấp kiến trúc khác. Tuy nhiên dù với hình thức nào, giáo dục kiến trúc ngày nay cũng luôn tập trung yêu cầu cao về những đóng góp của KTS cho xã hội trong tất cả các lĩnh vực từ chính trị, truyền thông cho đến giáo dục tinh thần kinh doanh.
Christele (Lebanon): Mặc dù không thể bao gồm tất cả các khía cạnh mới hiện nay nhưng với tôi, giáo dục kiến trúc ở Lebanon nhìn chung khá đa dạng. Ngay từ ban đầu nó đã phải đối mặt với nhiều rào cản trong suốt nhiều năm, đặc biệt là với sự trỗi dậy của các kỹ sư là “Kiến trúc sư”.
Hana (Lebanon): Với tư cách là người thu thập, soạn thảo tư liệu kiến trúc, đúng là có rất nhiều khó khăn, ngay cả việc thăm và kiểm tra hiện trường công trình cũng không được thực hiện đầy đủ, phải giao cho Giám đốc dự án hoặc nhà thầu tiến hành các thông số kỹ thuật.
Kaley (Hoa Kỳ): Tôi cảm thấy có một khoảng cách rất lớn giữa lý thuyết và thực hành kiến trúc. Điều đó khiến cho các sinh viên kiến trúc sau khi tốt nghiệp thường ngạc nhiên bởi những đòi hỏi từ công việc hàng ngày khác xa với kiến thức học trên giảng đường.
Fabian (Argentina): Nhìn chung ở Argentina, kiến trúc có xu hướng tập trung hơn vào thiết kế hình thức với vẻ ngoài chỉn chu, đẹp mắt và không quá gò bó bởi các thông số kỹ thuật.
Những thách thức trong kiến trúc địa phương
Các KTS ngày nay đang phải đối mặt với nhiều thách thức toàn cầu như: đô thị hóa nhanh chóng, biến đổi khí hậu và bất bình đẳng,… Dĩ nhiên, ở mỗi khu vực sẽ có những cách giải quyết vấn đề khác nhau tùy thuộc vào lịch sử địa phương hoặc sự phát triển kinh tế cụ thể của từng nơi. Chẳng hạn như ở châu Âu, nền tảng văn hóa và trình độ phát triển kinh tế khác nhau ở mỗi nước, từ đó cũng tạo ra nhiều khác biệt trong cách giải quyết vấn đề kiến trúc ở từng quốc gia. Cụ thể, đối mặt với vấn đề biến đổi khí hậu, các sáng kiến kiến trúc ở châu Âu đều hướng tới trung lập carbon. Hay ở Đông Âu, sự đối lập của quy mô kiến trúc thời xã hội chủ nghĩa với môi trường đô thị hiện đại đang là thách thức lớn trong việc định hình các thành phố.
Những vấn đề cấp bách nào trong môi trường xây dựng thường được thảo luận ở nước bạn? Các KTS sẽ giải quyết nó như thế nào?
Antonia (Chile): Ở Chile, các vấn đề liên quan đến quy hoạch đô thị, các quy định về thị trường liên, tiếp đó là những thách thức khác nhau như hạn chế sự tràn lan trong đô thị,… đang được KTS thảo luận sôi nổi.
Fernanda (Chile): Chúng tôi thảo luận về chất lượng (và giá trị) của nhà ở xã hội, các vấn đề về mật độ tòa nhà dày đặc tại các trung tâm thành phố, việc thiếu không gian công cộng và công viên. Vào năm 2019, một nhóm KTS trẻ với thiết kế mặt bằng “căn hộ nano” theo tỷ lệ 1:1 đã gây ra nhiều tranh cãi bởi giá cả và giá trị công trình.
Christele (Lebanon): Các KTS ở Lebanon thì cho rằng ý tưởng về bối cảnh là điều rất quan trọng trong kiến trúc. Và đây cũng là vấn đề được họ đem ra thảo luận rất nhiều. Theo đó, kiến trúc ở Lebanon có rất nhiều cấu trúc giống y hệt nhau, nhưng họ lại không tính đến việc tích hợp chúng lại để tiết kiệm không gian. Không có sự linh hoạt, không phân biệt nông thôn và thành thị, truyền thống và hiện đại,… Cộng với đó là họ hoàn toàn không có tầm nhìn tổng thể cho một nền kiến trúc tôn trọng đô thị truyền thống cũng như phát triển xã hội hiện đại.
Kaley (Hoa Kỳ): Có 2 áp lực lớn mà chúng tôi phải đối mặt hiện nay. Một là cách nào để tạo ra các thành phố công bằng, đem đến nhiều cơ hội hơn cho những cộng đồng yếu kém. Một vấn đề khác là giải pháp nào của kiến trúc để có thể giảm lượng khí thải carbon và giảm thiểu tác động của con người đối với biến đổi khí hậu.
Dima (Thụy Sĩ): Chắc chắn là năng lượng tái tạo. Ở Thụy Sĩ, đây là một chủ đề toàn quốc đang được giải quyết cấp bách thông qua rất nhiều loại dự án khác nhau. Hầu hết các công ty đều có kế hoạch “Kiến trúc xanh 100%” vào năm 2050.
Eduardo (Brazil): Chúng tôi bàn nhiều về gói hỗ trợ kỹ thuật xây dựng cho các gia đình có thu nhập thấp. Nghĩa là, chính phủ sẽ trả tiền cho KTS để thiết kế cho một công trình cải tạo nhà ở và có thể là xây mới nếu người dân có nhu cầu.
Fabian (Argentina): Vấn đề đô thị hóa các khu định cư không chính thức luôn là trọng tâm trong các cuộc thảo luận ở Argentina. Ngoài ra, trong những cuộc thảo luận gần đây, các vấn đề khác như thách thức toàn cầu từ cuộc khủng hoảng kinh tế và môi trường cũng được bàn luận sôi nổi.
Cách cấu trúc bối cảnh cục bộ định hình kiến trúc
Tuy nhiên, các yếu tố phổ quát như ngôn ngữ kiến trúc đương đại, môi trường, văn hóa và lịch sử địa phương vẫn đóng một vai trò quan trọng trong việc định hình môi trường xây dựng. Hậu quả của việc thiếu đầu tư vào các công trình công cộng và không gian đô thị ở các nước Đông Âu đã khiến cho công việc của KTS bị hạn chế dự án và phát triển thương mại đất nước. Nhưng gần đây, một loạt các cuộc thi và dự án quốc tế được đánh giá cao đang mở ra nhiều cơ hội cho nhiều KTS trong nước.
Đặc điểm địa phương nào đóng vai trò quan trọng trong việc định hình kiến trúc ở nước bạn?
Antonia (Chile): Có lẽ sự đa dạng của cảnh quan ở Chile là yếu quan trọng nhất tạo nên lối kiến trúc nổi tiếng thế giới.
Christele (Lebanon): Tôi cho rằng di sản văn hóa, lịch sử, đặc điểm địa phương và cách sống xã hội đóng một vai trò quyết định trong việc định hình môi trường xây dựng ở Lebanon. Những đặc điểm này (và nhiều yếu tố bổ trợ khác) nên được kết hợp trong mọi quy trình kiến trúc để tạo ra một lối phong cách tích hợp. Ở những công trình đó, giống với con người và kể về câu chuyện của họ.
Hana (Lebanon): Có nhiều ràng buộc về không gian và quy định định hình cho kiến trúc ở Lebanon. Tuy nhiên, nhu cầu sử dụng nhiều không gian nhất có thể ở nơi này lại đang trở thành một xu hướng mới trong các thành phố. Ngoài ra, có một số nỗ lực trong việc tập trung khôi phục các tòa nhà di sản và nhà đá.
Kaley (Hoa Kỳ): Điều thú vị là tất cả phong cách hay văn hóa Mỹ đều là sự pha trộn từ nhiều nên văn hóa khác nhau trên thế giới. Hiện tại chúng tôi đang quan tâm đến việc xây dựng tốt hơn, nhanh hơn và cao hơn các tòa nhà khổng lồ. Bởi hầu hết chúng được tài trợ tư nhân thông qua các nhà phát triển.
Dima (Thụy Sĩ): Ở Thụy Sĩ, mỗi bang sẽ đặt ra các quy tắc và yêu cầu kiến trúc riêng, vì vậy các KTS không thể tạo ra các dự án quy mô khủng hoặc thử nghiệm với hình học. Để mô tả kiến trúc Thụy Sĩ một cách ngắn gọn thì đó là: Chức năng và nhu cầu của con người là ưu tiên hàng đầu.
Eduardo (Brazil): Brazil quá lớn nên thật khó để khái quát hóa bất cứ điều gì. Chúng tôi thấy phổ biến cái gọi là “Escola Paulista” ở các cuộc thi thiết kế công cộng hoặc các công trình lớn.
Fabian (Argentina): Quy định trong lịch sử có vai trò cơ bản trong việc định hình kiến trúc của Argentina. Điều này đã làm nảy sinh các thành phố trật tự như: La Plata hay thành phố Buenos Aires hiện nay (nằm trong số 20 thành phố đông dân nhất thế giới).
Biên dịch | H.N (Nguồn: Archdaily)
XEM THÊM:
- Hợp tác cộng đồng trong kiến trúc – Nền tảng của sự phát triển bền vững
- Đôi điều về siêu thị bản vẽ kiến trúc | KTS Nguyễn Văn Tất
- Phục dựng Nhà thờ Đức Bà Paris: Nhiều khám phá bất ngờ dưới lớp tro tàn
Website kiến trúc hàng đầu thế giới Archdaily (Mỹ) vừa xếp hạng Việt Nam vào danh sách 9 địa điểm Read more
Vừa qua, website hàng đầu trên thế giới về kiến trúc, ArchDaily đã công bố danh sách 10 công trình Read more
Vừa qua tạp chí Kiến trúc nổi tiếng thế giới World Architecture News công bố công trình Nhà cộng đồng Read more
Kiến trúc dường như là một ngành nghề rất được ưa chuộng trong thời kỳ xã hội phát triển như Read more
Một cơn lốc xoáy có thể phá dỡ ngôi nhà kết cấu khung gỗ điển hình trong bốn giây. Trong Read more
Wang shu được biết đến là kiến trúc sư nổi tiếng với phong cách thiết kế đậm triết lý Á Read more