Sáu năm cải tạo, sông Đáy chưa hồi sinh

Với mục đích làm hồi sinh dòng sông “chết”, dự án nạo vét, cải tạo lòng dẫn sông Đáy, đoạn từ hạ lưu đập Đáy (huyện Phúc Thọ) đến cầu Mai Lĩnh (quận Hà Đông), được thực hiện từ năm 2008 và dự kiến hoàn thành trong năm 2012. Tuy nhiên cho đến nay, dự án chưa hoàn thành do vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng.

Từ nhiều năm nay, người dân sinh sống tại xã Sài Sơn, huyện Quốc Oai (Hà Nội), nhất là các hộ dân sinh sống ở gần khu vực bờ sông Đáy rất bức xúc về tình trạng dòng sông bị ô nhiễm nặng nề, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt, đời sống của nhân dân. Anh Nguyễn Văn Kiên, một người dân sinh sống tại thôn Năm Trại, xã Sài Sơn phản ánh, gần hai mươi năm trước, dòng sông Đáy trong xanh, sạch sẽ và rất thơ mộng. Người dân có thể lấy nước sông về để sinh hoạt hằng ngày. Trẻ nhỏ có thể bơi lội trong những ngày hè nóng nực… Thế nhưng khoảng năm năm trở lại đây, dòng sông bị ô nhiễm nghiêm trọng do người dân vứt rác, đổ phế thải xây dựng, lấn chiếm bờ sông; các cơ sở sản xuất xả chất thải trực tiếp chưa qua xử lý xuống lòng sông. Mùi hôi tanh bốc lên nồng nặc. Nước sông đen ngòm, đặc quánh, đầy rác rưởi. Sông Đáy biến thành dòng sông “chết”. Vì thế, dự án nạo vét, cải tạo sông Đáy được người dân rất mong đợi và trong thực tế tại đoạn sông chảy qua địa bàn xã Sài Sơn đã được nạo vét, bước đầu cải thiện dòng chảy đáng kể. Tuy nhiên, ngay đoạn sông phía trên thượng nguồn chảy qua khu vực xã Dương Liễu, Cát Quế, huyện Hoài Đức, nơi có nghề sản xuất miến dong truyền thống thường xuyên xả một lượng lớn chất thải trực tiếp xuống sông, dẫn đến các chất thải bị dồn xuống hạ lưu, có khả năng bồi lắng lòng sông và gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng khiến người dân rất bức xúc.

Dự án nạo vét, cải tạo lòng dẫn sông Đáy có chiều dài hơn 25,5 km, đi qua địa bàn huyện Phúc Thọ, Hoài Đức, Quốc Oai và quận Hà Đông, trong đó quận Hà Đông thực hiện giai đoạn hai, nhằm khôi phục dòng chảy vào mùa khô, cung cấp nước cho sản xuất nông nghiệp, dân sinh, cải tạo môi trường sinh thái. Dự án do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phê duyệt, có tổng mức đầu tư gần 350 tỷ đồng từ nguồn vốn trái phiếu Chính phủ, được thực hiện từ năm 2008. Tổng diện tích đất phải thu hồi để thực hiện dự án hơn 410 nghìn m 2 , với kinh phí bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng gần 180 tỷ đồng. Nhưng cho đến nay, các địa phương mới bàn giao cho Ban Quản lý dự án được gần 320 nghìn m 2 trên tổng số hơn 413 nghìn m 2 . Trong đó, huyện Quốc Oai đã bàn giao toàn bộ mặt bằng; huyện Hoài Đức bàn giao được hơn 239 nghìn trên tổng số hơn 301 nghìn m 2 đất, đạt 79%; huyện Phúc Thọ bàn giao được hơn 63.500 m 2 trên tổng số diện tích đất thu hồi hơn 95 nghìn m 2 , đạt 67%. Sau khi nhận bàn giao mặt bằng, các nhà thầu đã tiến hành thi công và cho đến nay các gói thầu từ số hai đến số sáu dài gần 7 km, gói thầu xây lắp số 16 (xây dựng cầu Hiệp Thuận) đã thực hiện được hơn 50% khối lượng công việc và dự kiến sẽ hoàn thành trong năm nay.

Đại diện Ban Quản lý các dự án nông nghiệp, thủy lợi (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội), đơn vị được giao làm đại diện chủ đầu tư dự án cho biết, vướng mắc chính trong công tác giải phóng mặt bằng liên quan đến việc xác định nguồn gốc đất. Cụ thể, đoạn chảy qua xã Dương Liễu, huyện Hoài Đức (thuộc gói thầu số 2, 3), có tổng diện tích đất thu hồi hơn 43 nghìn m 2 , nhưng đến nay mới có gần 6.700 m2 được bàn giao. Trong số diện tích hơn 36.500 m 2 đất chưa giải phóng mặt bằng có hơn 27 nghìn m2 đã giao cho hơn 2.100 hộ dân từ năm 1992. Do diện tích nhỏ lẻ khó canh tác, trung bình 12,6 m 2 /hộ dân và 2,8 m2 /nhân khẩu, cho nên các hộ dân không trực tiếp sản xuất mà bàn giao cho thôn đứng ra cho hơn 30 hộ dân thuê thầu. Tuy nhiên, do hồ sơ quản lý đất đai của xã không đầy đủ, cho nên UBND huyện không đủ cơ sở phê duyệt phương án thu hồi đất và bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng theo quy định, gây chậm trễ kéo dài. Nhằm tháo gỡ vướng mắc này, các ngành chức năng của thành phố đã yêu cầu UBND huyện Hoài Đức xác định nguồn gốc, quá trình sử dụng đất, đề xuất phương án bồi thường, hỗ trợ… nhưng đến nay các đơn vị chức năng của huyện Hoài Đức vẫn chưa hoàn thiện, dẫn đến công tác giải phóng mặt bằng tiếp tục dẫm chân tại chỗ. Ngoài ra, còn hơn chín nghìn m 2 đất chồng lấn với xã Liên Hiệp của huyện Phúc Thọ chưa thống nhất được phương án giải quyết.

Giám đốc Ban Quản lý các dự án nông nghiệp thủy lợi (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội) Nguyễn Danh Vụ khẳng định, mặc dù những khó khăn về kinh phí đã được giải quyết, song vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng đã ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện dự án. Cho đến nay, dự án đã giải ngân được hơn 208 tỷ đồng. Từ đầu năm nay, dự án được cấp kinh phí 62 tỷ đồng, nhưng sau hơn bốn tháng vẫn chưa giải ngân được đồng nào.

Để đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án, UBND thành phố cần tăng cường chỉ đạo các cơ quan chức năng, UBND huyện Hoài Đức và huyện Phúc Thọ có cơ chế chính sách để thu hồi đất, hoàn thành giải phóng mặt bằng trong tháng 6, có phương án bảo vệ thi công đối với những trường hợp cố tình không nhận tiền bồi thường và gây cản trở thi công. Bên cạnh đó, UBND các cấp cần tăng cường quản lý đất đai, nhất là tại những đoạn sông có hướng tuyến cong, nằm ngoài phạm vi dòng sông. Đặc biệt, cần ngăn chặn và xử lý tình trạng người dân đổ rác thải, phế thải lấn chiếm bờ sông; có giải pháp yêu cầu các cơ sở sản xuất không đổ chất thải trực tiếp xuống lòng sông gây bồi lắng và ô nhiễm môi trường.

(Theo Nhandan)