Cầu vượt giao thông: Cần hài hòa trong không gian đô thị

Với tư cách là một kiến trúc sư và cũng là một người tham gia giao thông, tôi thấy TP. Hà Nôi những năm gần đây đã quan tâm tới giao thông ngày một tốt hơn. Nhưng tôi có một mối quan tâm đặc biệt đến những cây cầu vượt.

Trước hết, về chức năng sử dụng, chúng ta vẫn có đánh giá để xem là nó đã tốt nhất về vấn đề giao thông hay chưa? Nút giao thông có cầu vượt, nhưng hãy nhớ còn có con đường trên cao, rồi có những tuyến đi ngầm, cầu đi bộ mà đô thị của chúng ta đang đề ra để tiến hành trong bước đi tới. Cho nên phải có những nghiên cứu, liên kết tổng thể. Tránh việc cứ làm cái sau lại phá cái trước, tránh chuyện xây cầu lắp vào lại tháo ra… Việc xây cầu rất tốn kém, vậy nên trách nhiệm của người thực hiện phải rất lớn, nếu không sẽ dẫn tới những hệ lụy đáng tiếc.

Thứ hai là về hình thức kiến trúc của cây cầu thì rõ ràng trong đô thị nó phải góp sức vào làm cho thẩm mỹ cảnh quan kiến trúc khu vực cũng như tổng thể đô thị tốt hơn. Nên phải nghiên cứu hình thức cây cầu sao cho đẹp và hợp lý. Tôi cho rằng, về mặt thẩm mỹ của các cây cầu vượt trong lòng Hà Nội hiện nay mới chỉ giải quyết những vấn đề sinh hoạt chứ chưa có tác động thẩm mỹ.

Sắp tới có những cây cầu sẽ làm, ví dụ như cầu vượt Ô Chợ Dừa, chúng ta đưa ra, mở mang, rồi hội nghị giữa chừng, và rất nhiều ý kiến khác nhau. Về mặt trực quan chúng ta mong muốn một cây cầu đặc biệt, vì  đây là cây cầu nằm ở một trong những cửa ô của TP. Hà Nội ngàn năm lịch sử. Vậy cây cầu ấy không thể bình thường được, phải đặc biệt như vị trí nó xuất hiện. Phải có mỹ thuật phối hợp để nâng cao giá trị của cây cầu.

 Hiện nay, theo tôi, vai trò của KTS trong việc thiết kế những cây cầu còn mờ nhạt. Nói cách khác, nếu có bàn tay kiến trúc sư đóng góp vào đó rồi, thì đó là KTS chất lượng chưa cao.

Nếu nhìn ở góc độ một nhà nghiên cứu văn hóa với việc xây dựng những cầu vượt về giao thông, thực ra tôi đã có ý kiến nhiều lần rồi. Chúng tôi không được tham gia ý kiến vào việc thiết kế những cây cầu ấy, nên giờ đây có góp ý cũng là nói trên nguyên tắc tiếp cận mà thôi. Tôi nghĩ, dù thế nào đi nữa, nếu được trao đổi rộng rãi ý kiến với các nhà khoa học ở những lĩnh vực có liên quan thì người ta đều tìm ra được giải pháp tạo  ra sự đồng thuận để xử lý hài hòa cái tưởng như là mâu thuẫn ấy.  Giờ đây, nhìn rộng ra, để qui hoạch giao thông Thủ đô cũng vậy, phải xem xét trong tổng hòa mọi mối quan hệ. Trong đó, có mối tương quan giữa những công trình được xây lên với không gian văn hóa. Nếu cứ “đường ai nấy đi”, thì sẽ hỏng. Tôi thấy, hiện tại những cây cầu vượt mà chúng ta đang xây trong nội thành chỉ lưu ý đến chức năng thực dụng thôi, chứ không đáp ứng về mặt mỹ quan đô thị.

Không phải nói ở đâu xa xôi, Đà Nẵng là một địa phương thành công trong việc xây dựng cầu phát huy nhiều tác dụng. Tại sao cây cầu quay, cầu Rồng, cầu Trần Thị Lý bắc qua sông Hàn (Đà Nẵng) lại trở thành điểm đến hấp dẫn khách du lịch đến thế, có đóng góp đáng kể vào phát triển kinh tế- xã hội địa phương…Theo tôi, nghiên cứu văn hóa và qui hoạch phát triển thủ đô phải phối kết hợp đồng bộ. Chúng ta đang xây dựng Thủ đô xanh sạch đẹp hòa bình, vậy tất cả các ngành đều phải ngồi lại với nhau.

Theo ý kiến của tôi, TP. Hà Nội xây dựng cầu vượt cạn dưới góc độ về chức năng giao thông như vậy là hợp lý, ít nhiều đã giải quyết được xung đột, giảm thiểu ùn tắc tại các nút giao nhau. Điển hình như nút giao Đại Cồ Việt – Trần Khát Chân, khi cầu vượt hoàn thành các phương tiện đã đi lại thuận tiện hơn và hiện tượng ùn tắc đã không còn nữa.

Về thiết kế kiến trúc của những cây cầu vượt của Hà Nội trong thời gian qua cũng đã có nhiều cải tiến đáng kể về thẩm mỹ. Điển hình như cầu vượt Ngã Tư Sở trước đây sử dụng giải pháp kết cấu bê tông cốt thép tại chỗ dẫn đến có phần nặng nề, thời gian thi công cũng kéo dài và kèm theo chi phí đầu tư cũng lớn thì giờ đây với giải pháp kết cấu thép, thi công theo phương pháp lắp ghép các cầu vượt đã được rút ngắn về thời gian thi công, trong khi vẫn đảm bảo về kết cấu và thẩm mỹ.

Tuy nhiên, để có thể thiết kế và xây dựng những cây cầu như là điểm nhấn kiến trúc và điểm tham quan du lịch như các nước khác trên thế giới, thì việc đầu tiên Thủ đô Hà Nội cần phải có là giải pháp quy hoạch tổng thể đồng bộ cả về tổ chức không gian đô thị cũng như tổ chức mạng lưới giao thông theo định hướng phát triển bền vững lâu dài. Các cây cầu đẹp phải được qui hoạch trong những không gian đô thị đẹp, hài hòa về cảnh quan tổng thể. Dường như chúng ta chưa làm được điều đó.