Cách đây hơn 4 năm , ngày 8/1/2009 – Tp Hà Nội trưng bày 9 phưong án dự thi ( vòng 2) Ý tưởng QH lại Hồ Guơm . Hôm nay Hội KTS Việt Nam cùng với Hội KKT Genova – Ytaly cùng mời các KTS tham gia thi giải pháp kiến trúc cho Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục bên hồ. Cái hồ bé tẹo kia sao lại ám ảnh tâm tưởng bao ngưòi xưa nay? Tôi gửi bài đã đăng báo từ 4 năm trước cũng là giới thiệu lại phương án đã dự thi và đạt giải tưởng Kiến trúc quốc tế từ gần 20 năm trước của nhóm KTS Lê Thị Kim Dung, Triều Minh….
Ngày xưa yêu dấu
“Tìm nguồn xưa , hỏi việc cũ , nơi này vô hạn phong quang”
Ngày xưa Sông Hồng chảy tít vào phía trong này , thế kỷ 15 – có con đê sau thành lối đi dọc theo Hàng Ngang Hàng Đào vòng xuống Hàng Trống bây giờ . Bản đồ Minh Mạng ( 1831) thì vẽ đê đã dịch ra phía ngoài : từ cửa Đông An ( ngã tư Hàng Bè –Hàng Thùng) thẳng xuống phía Nam , qua phường Đông Thọ (đầu vườn hoa Chí Linh) chạy xuống cửa ô Tây Long ( nay là Nhà hát Lớn)… Những đổi thay làm cho khung cảnh quanh Hồ Gươm dần hình thành cơ bản dưói thời Lê -Trịnh. Chuyện cũ Thăng Long đời Lý , Trần có nhắc đến , nhưng truyền thuyết Hồ Gươm cũng bắt đầu từ thời Lê sơ . Sau bao cuộc can qua dâu bể , đến cuối TK 19 , quanh Hồ Gươm cũng vẫn nguyên sơ cảnh xóm làng với lều tranh lúp xúp , lối ngõ chật chôị lầy lội .Hồ vẫn chỉ là cái ao để giặt rũ tắm rửa … Đâu đó lấp ló cái nền xưa lầu son gác tía hoang tàn hay dấu tích của lớp học của ông nghè Vũ Tông Phan – tài đức tỏa sáng đến độ học trò thờ phụng như cha mẹ .
Vươn cao lên trên nền trời Thăng Long lúc ấy là đài Nghiên , tháp Bút với bao gửi gắm hoài bão cửa kẻ sĩ Long Thành hay cũng là nỗi niềm của muôn người nứu giữ những giá trị xưa cũ trước những đổi thay .
Còn lại bên hồ một đá trơ:” Dựng cột làm tiêu ,mở lối cho ngưòi đi”….
Ngoài cổng “ Ngọc Sơn tự “ có hàng câu đối “Ngắm làn nước , leo lên núi, một lối đi dẫn vào nơi cảnh đẹp/ Tìm nguồn xưa , hỏi việc cũ , nơi này vô hạn phong quang” . Trên mặt trụ đắp :” Dựng cột làm tiêu ,mở lối cho ngưòi đi / Dẫn người giác ngộ , hiểu được đạo làm người” . Tiến vào phía trong, có câu : “Đi vào đây ,trông lên trời ánh hồng gần như gang tấc / Phía Đông Nam , nước hồ ngăn bụi trần gian “ …Nhắc nhở du khách bỏ lại sau lưng cảnh phồn hoa bụi bặm.
Bên trái cổng có mô đất cao , khi còn là cung Khánh Thụy gọi là núi Ngọc Bội , người ta xếp đá và dựng trên đỉnh ngọn tháp bằng đá 5 tầng , tạc ba chữ lớn “ Tả Thanh Thiên “ – Viết lên trời xanh , diễn cảm cái khí phách của người cầm bút . Chiếc cầu cong có tên “Thê Húc” , có nghĩa là nơi đậu của ánh sáng ban mai … Trên đảo Ngọc có lưu bút nhiều bậc danh nho “ Giấu bảo kiếm ngàn vàng trong nứơc mùa thu / Tỏa tấm lòng sao băng trong lòng hồ ngọc” , Ngoài cửa đền đắp câu “ Linh khí từ gươm thiêng còn sáng ngời như nước / Văn học kết khối lớn bền vững như non” . Bên cạnh có đình nhỏ hình vuông , hàng ngày có người gánh đôi bồ khắp phố , nhặt giấy có chữ đốt ở đây , không để chữ nghĩa của Thánh hiền vương vãi , ai đó vô tình dẫm lên – là bất kính .(1)
Xắn trong trời đất một khoảnh bé tý , vài hàng gỗ đá thế mà truyền tải ngần ấy chữ nghĩa , cô đúc ngần ấy lương tri – thật chỉ đất Việt mới thế , Long Thành xưa là thế . Biểu đạt cái cảm nghĩ lớn lao bằng phương tiện tối thiểu – Nó phù hợp với hoàn cảnh , tâm tính của người Việt : ưa chắt chiu , ý nhị mà xem thuờng những thứ phô trương trống rỗng . Gần đây , bà con ta đi đây , đi đó lấy nhiều bài học , mô hình từ chỗ nọ chỗ kia , đem về mình bắt chước . Rốt cuộc mấy cái vay mượn chắp vá ấy làm ta chẳng giống tây mà rồi ta còn không ra hồn ta nữa . Sao không học người xưa : lấy cái tinh tế sâu sắc mà biểu đạt bao điều sâu xa , lâu bền . Đua đòi theo cái hoành tráng , tấn tạ hời hợt để làm gì , tốn kém – hụt hơi mà nhạt nghĩa lý .
Hồ Gươm soi bóng đất trời
“ Giấu bảo kiếm ngàn vàng trong nứơc mùa thu…”
“…Một ngôi đền nhỏ thấm đẫm triết lý, một ngọn tháp nhỏ bé mà ngạo nghễ , nhịp cầu cong duyên dáng bền bỉ, những vòm cây xum xuê rễ lá và mặt nước bình lặng bao dung. Con đường nhỏ bao quanh những mái nhà nhấp nhô ẩn hiện sau hàng cây và nền trời như đọng lại , như ngưng lại thời gian …Hồ Guơm chỉ có vậy thôi mà ngưòi Việt gần xa , mỗi lần rảo bước quanh đây đều cảm thấy từ đáy lòng cái tình cảm sâu sắc đến Hà Nội, đến Tổ Quốc và xa hơn nhớ đến công đức Tổ Tiên ..“ (2)
Có người ví von Hà Nội như một người đẹp thì Hồ Gươm như viên ngọc làm trang sức tôn thêm cái vẻ kiều diễm . Tháng 11/1885 , ngưòi ta khởi công đổ đất cạp hồ, thế mà bốn năm sau nhà ven hồ vẫn còn ken dày chi chít . Đêm 22/1/1891 , cháy 300 nóc nhà từ Bờ Hồ lan ra tận bờ sông, cháy cả thôn Cựu Lâu đến Hàng Dầu . Sau vụ cháy việc giải tỏa mới xong. Đầu năm 1893, con đường quanh hồ mới khánh thành.
Hồ Guơm đẹp một phần vì cảnh quan tỷ lệ hợp lý , mặt hồ nhỏ nhắn xinh xắn lọt giữa hai mảng phố Tây , phố Ta xinh xắn chẳng kém . Nó đã tròn hình đủ ý rồi nên có thêm bất cứ cái gì vào là mất cân đối , trông thấy ngay . Một tài liệu Quy hoạch đô thị có chất lượng không chỉ cho người ta biết rằng phải xây dựng ở đâu, như thế nào mà cần thiết nó cũng phải quy định rằng có những nơi không được làm gì nữa. Có lẽ ở Hồ Gươm cần lắm cái bản QH như vậy .
Vài năm trước , có bài báo tả một vị có trách nhiệm đang trầm ngâm suy nghĩ ..” Làm cái gì đây cho Hà Nội ?!“ bác KTS già đọc đến đoạn này thở dài lo lắng “ HN lại sắp gay go đây , sao chỉ thấy các cuộc thi đắp thêm gì đó cho HN mà không có giải thưởng cho ai đó nhổ bớt cái gì đó xấu xí ra khỏi HN ?” …May thay , có cuộc thi QH lại Hồ Gươm với mục tiêu có nhiều quảng trường , lối đi bộ …vậy thì khối thứ sẽ được nhổ bớt ra khỏi Hồ Gươm đây . Được như vậy thì quý quá , kinh nhất là mấy sáng kiến “ Thêm cái gì đó ..” vào đây nữa thì chắc không riêng tôi có cái cảm giác khắc khoải lo âu.
Việt nam đã có một Giải thưởng Kiến trúc quốc tế về Quy hoạch Hồ Guơm
“… Tỏa tấm lòng sao băng trong lòng hồ ngọc”
Đồ án “ Hồ Guơm –Hà Nội : Không gian và ý tưởng kiến trúc ”
4- Đồ án “ Hồ Guơm –Hà Nội : Không gian và ý tưởng kiến trúc ”
Năm 1994 , Viện Hàn lâm Kiến trúc quốc tế mở cuộc thi với chủ đề “ Kiến Trúc –Con người 2000”. Cuộc tranh tài của 250 tác phẩm đến từ 55 quốc gia . Trong căn nhà nhỏ trong cái ngõ nhỏ Hà Nội , có một nữ KTS cùng với các bạn bè tự nguyện đã thực hiện phương án dự thi đầy lãng mạn “ Hồ Guơm –Hà Nội : Không gian và ý tưởng kiến trúc ” . Hình ảnh ấn tượng của Đồ án là bàn tay gớm ghiếc , ngón tay tham lam vươn ra thèm muốn vừa thu tóm lấy không gian , vừa muốn bóp nghẹt những giá trị văn hóa lịch sử của Hồ Guơm , đây không còn là dự cảm nữa mà là một thực tế khi hơn mười mấy năm qua đã có gần ba chục dự án cao ốc ven Hồ Gươm đã được soạn thảo và trình bầy tại các cơ quan quản lý… Không kể vài công trình đã sững sững soi bóng xuống mặt hồ bé xíu. Giữa những năm tháng nhà nhà người người liên doanh liên kết ( trong nứơc ngoài nước ), đầu tư xây dựng văn phòng khách sạn, thì Đồ án lại vạch ra những kế hoạch mở rộng lối đi ven hồ , khai thông các không gian nối các quảng trường nằm cách Hồ Guơm vài dãy phố thành một quẩn thể trong sáng- rộng mở …Đẹp tới mức không tưởng .
Ban Giám khảo quốc tế gồm các Viện sĩ , KTS lừng danh đã lựa chọn và trao giải thưởng đặc biệt cho Đồ án . Có lẽ cái giá trị tri thức của đồ án chiếm một phần kiêm tốn trong cái sự đánh giá, trân trọng của Ban Giám khảo . Quý hơn là ghi nhận sự can đảm, vượt lên những tư duy bị thực tại chi phối , tiên lượng chuẩn xác những thách thức mà Văn hóa sẽ phải đối mặt trong Phát triển và đưa ra giải pháp thỏa đáng, ngay tại những thời điểm khó khăn nhất . Đã lâu lắm, VN vắng mặt trong những cuộc thi tương tư.
KTS Lê Thị Kim Dung, tác giả chủ trì Đồ án tâm sự “ Sau 15 năm, Hồ Gươm vẫn thường trực những nguy cơ, đe dọa và vẫn nguyên vẹn niềm hy vọng, ao uớc như Đồ án đã đạt giải thưởng Kiến trúc Quốc tế từng đề cập. Còn riêng tôi, xin dâng tặng Đồ án cho Thành phố Hà Nội quê hương, nơi không ngừng nghỉ tôi buồn vui với nó “.
Ngoài kia, vượt qua bốn mùa gian khó, Xuân đã lừng lững trở lại bên Hồ Gươm.
Tài liệu tham khảo :
(1). Tư liệu của cụ Nguyễn Văn Uẩn (1912-1991) , Tuyển tập văn bia Hà Nội – Đền Ngọc Sơn :“ Trùng tu văn xương miếu bi ký”
(2) . Trích thuyết minh Đồ án “ Hồ Guơm –Hà Nội : Không gian và ý tưởng kiến trúc ” . của KTS Lê Thị Kim Dung , Giả thưởng đặc biệt của Viện Hàn lâm Kiến trúc quốc tế tại cuộc thi với chủ đề “ Kiến Trúc –Con người 2000”-1994
Ảnh : nguồn Hanoi data
1 – Phía Bắc Hồ Gươm xưa : Phố Hàng Đào phơi lụa , Phố Hàng chĩnh xếp vại .. xa xa cảnh trên bến dưới thuyền Sông Hồng . Trích đoạn bộ tranh liên hoàn Hà Nội Xưa của cố họa sĩ Nguyễn Thế Khang .
2 – Ảnh chụp nhóm tác giả Đồ án “ Hồ Guơm –Hà Nội : Không gian và ý tưởng kiến trúc ” . KTS Lê Thị Kim Dung – người phụ nữ áo đen , thứ 2 từ bên phải
KTS Trần Huy Ánh
Kiến trúc sư Koen Olthuis của Waterstudio.nl được Inhabitat đánh giá là kiến trúc sư ngoại lệ, người đi mở Read more
Bạn đã bao giờ muốn trồng cỏ ở khu vực cua xe ô tô vào nhà, nhưng bạn lại không Read more
Hệ thống hoạt động dựa trên web được điều chỉnh theo yêu cầu có khả năng kết nối được với Read more
CNN đã trao đổi với Ken Yeang, kiến trúc sư và cũng là nhà sinh thái học, nguyên lý thiết Read more
Loại đèn này có một tính năng đặc biệt cho phép đèn diode (LED) có thể bố trí và phát Read more
Những phát triển trong công nghệ hiển thị và vật liệu xây dựng đang dẫn đến những hình thức kiến Read more