Giải quyết bài toán tiết kiệm năng lượng không chỉ giúp các công trình giảm điện năng tiêu thụ mà còn tăng chất lượng sống, tiệm cận dần những tiêu chuẩn thiết kế của thế giới. Đó là lý do vì sao đã đến lúc các nhà thiết kế không thể đứng ngoài cuộc chơi này.
Tiết kiệm năng lượng là xu thế tất yếu
Trong 3 năm qua, Trung tâm Tiết kiệm năng lượng TP Hồ Chí Minh đã khảo sát trên 200 tòa nhà trong toàn quốc tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Vũng Tàu, Hải Phòng… Có thể thấy, tư duy tiết kiệm năng lượng đang thay đổi rất nhanh, nổi bật ở các tòa nhà cao tầng đặc biệt là các khách sạn 4 sao, 5 sao. So với 10 năm trước, sự thay đổi là rõ rệt, tương đối toàn diện từ mặt thiết kế kiến trúc, đến sử dụng hệ thống cơ điện như chiếu sáng, điều hòa không khí, hệ thống nhiệt. Thậm chí là những vấn đề rất mới như Hệ thống quản trị năng lượng tòa nhà BEMS (Building Energy Managment System) cũng đã được áp dụng.
Có thể nói đây là sự thay đổi rất lớn theo hướng sử dụng năng lượng hiệu quả hơn cho mỗi tòa nhà, đặc biệt với những tòa nhà mang tính kinh doanh như khách sạn, siêu thị, cao ốc. Các công trình này thường có chi phí năng lượng rất lớn. Việc giải quyết bài toán tiết kiệm năng lượng ở đây không chỉ góp phần giảm chi phí sản xuất mà còn xây dựng hình ảnh, dần tiếp cận những chuẩn mực của thế giới, xác nhận sự thay đổi rõ ràng về nhận thức tiết kiệm năng lượng của cộng đồng.
Tiết kiệm năng lượng là xu hướng của nhân loại với những ưu điểm có thể nhìn thấy đó là giảm chi phí năng lượng trong các tòa nhà. Với việc áp dụng đồng bộ các giải pháp kiến trúc, thiết kế kiến trúc, phần quản trị năng lượng, phần vật liệu xây dựng theo hướng hiệu quả năng lượng (vật liệu xây dựng cách nhiệt) có thể giảm 20-40% điện năng tiêu thụ so với trước đây. Những thay đổi và tác động nhiều nhất là giảm các định mức tiêu hao năng lượng trong hệ thống chiếu sáng, hệ thống điều hòa không khí.
Vấn đề lớn hơn là trước đây, một trong những rào cản khi áp dụng các giải pháp hiệu quả năng lượng thường là bài toán chi phí đầu tư ban đầu. Những chi phí này thường rất cao và khiến người ta phải e ngại. Tuy nhiên, khi đã có những người tiên phong, những tòa nhà đầu tiên áp dụng, và mang lại hiệu quả, thì sức hút, sức lan tỏa từ sự thành công ấy là rất lớn. Từ chỗ chỉ có rải rác một số tòa nhà theo hướng tiết kiệm năng lượng, nay là hầu hết các tòa nhà cao tầng.
Tòa nhà thông minh tòa thị chính London – KTS Normal Foster
Đã đến lúc, tư vấn không thể đứng ngoài cuộc
Trong xu thế tiết kiệm năng lượng, có thể nói tác động của đơn vị tư vấn thiết kế là rất quan trọng. Đó là những đơn vị có năng lực thiết kế những tòa nhà xanh tiết kiệm năng lượng, phục vụ cho chủ đầu tư. Đứng ở góc độ Cuộc thi Tòa nhà tiết kiệm năng lượng liệu quả do Bộ Công thương chủ trì giao cho Trung tâm tiết kiệm năng lượng TP Hồ Chí Minh thực hiện, thì ở phạm vi các tòa nhà mới, gần như những tòa nhà mới đạt giải xuất sắc thường do các công ty nước ngoài thiết kế. Nhiều công ty đến từ Australia, Pháp, Singapore đang đặt văn phòng tại Việt Nam vì nhận thấy tiềm năng ở thị trường này, nhất là khi các KTS nội hầu hết chưa được đào tạo về kỹ năng thiết kế công trình xanh. Các KTS trong nước thường thuần về kiến thức thiết kế kiến trúc, trong khi còn hạn chế các kiến thức về cơ điện cũng như các kiến thức hỗ trợ khác như xã hội học, vật liệu xây dựng… Vì vậy, có độ lệch nhất định giữa thiết kế với thi công, gây khó khăn cho việc áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng. Độ trễ nằm ở chỗ chúng ta chưa có sự sẵn sàng.
Dường như áp lực của thị trường chưa làm tác động đến hệ thống giáo dục kiến trúc, chưa thúc đẩy chúng ta đào tạo các KTS đủ chuẩn như thị trường yêu cầu. Và đến nay, có không ít KTS đang tìm cách để tiếp cận những kiến thức này thì chúng ta dường như chưa có những đơn vị đủ năng lực đứng ra tổ chức. Cần mời gọi các chuyên gia, các công ty nước ngoài về thiết kế kiến trúc xanh qua đào tạo các KTS Việt Nam, không chỉ dành cho các KTS trẻ, sinh viên kiến trúc, mà thậm chí ngay cả đội ngũ giảng viên các trường đại học ngành kiến trúc, xây dựng nữa.
Đầu tư cho tuyên truyền tiết kiệm năng lượng
Để thúc đẩy xu hướng tiết kiệm năng lượng, điều đầu tiên cần làm chính là thúc đẩy công tác tuyên truyền. Tuyên truyền để xu hướng xanh, xu hướng tiết kiệm năng lượng trở thành một trào lưu, một nền nếp, một chuẩn mực. Đó là yếu tố xã hội quan trọng nhất. Kinh nghiệm qua 5 năm từ cuộc thi Tòa nhà tiết kiệm năng lượng hiệu quả, giúp phát hiện ra những mô hình tiết kiệm năng lượng để mọi người có thể học tập. Trước đây, nếu các chủ đầu tư đang lúng túng không biết làm thế nào để xây dựng một ngôi nhà theo hướng tiết kiệm năng lượng, thì ít nhất qua cuộc thi, họ cũng biết tới hàng trăm mô hình có thể tham khảo. Uy tín của cuộc thi ở chỗ rõ ràng 5 năm trước, nói về tiết kiệm năng lượng cho các tòa nhà dường như vẫn còn là vấn đề gì đó rất cao siêu, giống như một cuộc nói chuyện nhiều hơn. Nhưng sau 5 năm tổ chức cuộc thi, gần như hầu hết các tòa nhà cao tầng đã có ý thức áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng. Đó là một sự thay đổi lớn trong đó có vai trò của cuộc thi, nơi tạo ra sự chú ý, quan tâm và định hướng dư luận. Đặc biệt, từ cuộc thi, các đơn vị tham gia cũng dần rút ra kinh nghiệm cho mình. Họ không chỉ dự thi một lần, mà tới 2, 3 lần khi phát hiện ra các giải pháp tiết kiệm năng lượng mà mình đang áp dụng chưa phải là hoàn chỉnh nhất, họ lại thay đổi, lại đầu tư và sau đó lại thi tiếp. Trước đây, các khách sạn 5 sao thường sử dụng bóng đèn compard, nhưng nay, khi biết đến ưu điểm của đèn LED, họ cũng lập tức thay đổi như khách sạn Majestic, Riverside…
Ngoài cuộc thi, trong 10 năm qua, Trung tâm tiết kiệm năng lượng TP Hồ Chí Minh cũng tích cực thúc đẩy công tác truyền thông cho người dân có nhận thức về các giải pháp tiết kiệm năng lượng. Trung tâm cũng nhắm vào nhóm sinh viên kiến trúc, sinh viên xây dựng, các KTS, các nhà xây dựng nhằm cung cấp những thông tin kiến thức về hiệu quả năng lượng cho một tòa nhà. Trung tâm cũng thường xuyên phối hợp với Đại học Kiến trúc TP và Hội KTS thành phố Hồ Chí Minh tổ chức cuộc thi thiết kế kiến trúc theo hướng hiệu quả năng lượng cũng như thường xuyên mở khóa đào tạo những kỹ năng tiết kiệm năng lượng, hoặc tổ chức các khóa đào tạo tiết kiệm năng lượng cho các tòa nhà. Gần đây là các khóa đạo tạo về Kiến trúc xanh cho đội ngũ KTS, kỹ sư xây dựng… Đó là những hoạt động cần phải đi từng bước. Sau đó, khi xã hội đã có nhận thức, chúng ta nâng lên những kỹ năng thực hiện hành vi, rồi mức cao hơn là đào tạo đội ngũ tư vấn có đủ khả năng để tư vấn trước khi đầu tư giải pháp tiết kiệm năng lượng.
Một trong những rào cản của việc áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng chính là vấn đề tài chính, cụ thể ở suất vốn đầu tư ban đầu khá lớn. Do đó, cần phải kiếm tìm giải pháp để giải quyết khó khăn này. Một trong những giải pháp đang bắt đầu được áp dụng tại Việt Nam là hình thức đầu tư các giải pháp tiết kiệm năng lượng cho các tòa nhà và doanh nghiệp hồi vốn bằng lượng điện tiết kiệm được. Các giải pháp này đang được các tòa nhà ủng hộ, vì họ không phải bỏ tiền ra mà vẫn nhận được các giải pháp các thiết bị tiết kiệm năng lượng. Hình thức hợp tác này mang tính khả thi, thậm chí có thể gọi là tối ưu để giải quyết cho bài toán là nhu cầu đầu tư có nhưng vấp phải rào cản tài chính. Theo đó, đơn vị tư vấn giải pháp tiết kiệm năng lượng đưa ra giải pháp dựa trên nền tảng sự phân tích các công nghệ khác nhau về hiệu quả kinh tế, những thuận lợi, khó khăn rủi ro gì trên từng công nghệ. Dựa trên nền tảng đó, chủ đầu tư là người quyết định lựa chọn công nghệ. Đơn vị tư vấn sau đó sẽ cam kết về tính hiệu quả năng lượng, cũng như cam kết đầu tư và thu hồi lại bằng tiền tiết kiệm được. Đây gần như là hình thức BOT. Nhưng khi chuyển giao, đơn vị tư vấn không thu tiền trực tiếp của khách hàng, mà thu nhận tiền do tiết kiệm năng lượng mà có.
Để có thể thúc đẩy nhanh hơn xu hướng tiết kiệm năng lượng, các rào cản về chính sách, kỹ thuật cần phải được dỡ bỏ. Hiện Việt Nam đang xây dựng chính sách cho thị trường ESco (Energy Service company – loại hình đầu tư bảo lãnh hiệu quả năng lượng) và hi vọng, khi có chính sách sẽ thu hút được nguồn tài chính trong và ngoài nước để phục vụ các giải pháp trong tiết kiệm năng lượng. Bên cạnh đó, cần có những thay đổi về chính sác để các công trình sử dụng vốn ngân sách có thể tham gia vào các thiết kế kiến trúc mang lại hiệu quả năng lượng.
Thực tế cho thấy các công trình sử dụng vốn ngân sách nhà nước có suất đầu tư thấp trong khi việc áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng thường làm gia tăng chi phí đầu tư (có thể tới 20%) và sự gia tăng này không phù hợp với định mức xây dựng cơ bản. Cần nghiên cứu lại, nên chăng cũng có những điều chỉnh, bởi nếu đầu tư các giải pháp tiết kiệm năng lượng, mặc dù giá trị đầu tư tăng nhưng ngược lại giúp giảm rất lớn về chi phí vận hành và bảo hành bảo trì tòa nhà về lâu dài, mang lại hiệu quả kinh tế lớn cho riêng chủ đầu tư cũng như toàn nền kinh tế.
ThS. Huỳnh Kim Tước
Giám đốc trung tâm Tiết kiệm năng lượng Tp Hồ Chí Minh
Nguồn ảnh:Internet
Theo Tạp Chí Kiến Trúc Việt Nam
Kiến trúc sư Koen Olthuis của Waterstudio.nl được Inhabitat đánh giá là kiến trúc sư ngoại lệ, người đi mở Read more
Bạn đã bao giờ muốn trồng cỏ ở khu vực cua xe ô tô vào nhà, nhưng bạn lại không Read more
Hệ thống hoạt động dựa trên web được điều chỉnh theo yêu cầu có khả năng kết nối được với Read more
CNN đã trao đổi với Ken Yeang, kiến trúc sư và cũng là nhà sinh thái học, nguyên lý thiết Read more
Loại đèn này có một tính năng đặc biệt cho phép đèn diode (LED) có thể bố trí và phát Read more
Những phát triển trong công nghệ hiển thị và vật liệu xây dựng đang dẫn đến những hình thức kiến Read more