LTS: Ban biên tập nhận được bài viết đầy tâm huyết của một KTS (nickname Chân Phương trên diễn đàn) về sông Tô Lịch. Bài viết nêu ra thực trạng ô nhiễm trên dòng sông và đề xuất những giải pháp giải quyết, đặc biệt một hướng giải quyết mà theo đánh giá của chúng tôi là rất thú vị để có thể giải quyết được tình trạng ô nhiễm: sự tham gia của cộng đồng. Chúng tôi hi vọng trong tương lai sẽ nhận được thêm nhiều bài viết từ các bạn độc giả về vấn đề môi trường đô thị như vậy.
Dòng sông Tô Lịch ngày xưa
Trong các tài liệu xưa còn lại, dòng sông Tô lịch là linh hồn của kinh thành Thăng Long, Hà nội. Dòng sông linh thiêng, Thần Tô Lịch từng làm Cao Biền khiếp vía, không trấn yểm được hào khí của người Việt nam.
Dòng sông từng được thông với hồ Tây và dòng sông mẹ là sông Hồng. Sông Tô Lịch mang nguồn nước trong lành qua nhiều làng cổ định cư lâu đời dọc dòng sông. Nước sông nuôi sống con người và mùa màng nông nghiệp. Dòng sông mang sinh khí thiêng liêng, là yếu tố quan trọng khi chọn hướng cho các công trình tín ngưỡng, văn hoá của các làng cổ dọc bờ dọc bờ sông.
Đô thị hoá thành phố Hà nội những năm mở cửa và ảnh hưởng lên dòng sông
Theo nhiều tài liệu thì đoạn sông nối dòng sông Tô Lịch và nước hồ Tây, sông Hồng bị cắt đứt trong thời gian thực dân pháp tiến hành mở rộng và quy hoạch thành phố.
Từ sau giải phóng và đặc biệt trong thời mở cửa những năm 80, chủ trương đô thị hoá và mở rộng thành phố ngày càng thu hẹp đất nông nghiệp hai bên bờ sông Tô lịch. Nhiều ao hồ nước đã từng đóng vai trò gom nước thải sinh hoạt lọc, trung chuyển nước thải trước khi đổ ra sông đã bị lấp. Mật độ dân cư, sản xuất, công nghiệp ngày càng tăng dày đặc hai bên bờ sông Tô Lịch.
.JPG "Sông Tô Lịch: Ô nhiễm và giải pháp đề xuất 36")
Hạ tầng thoát nước của thành phố
Cũng như các hạng mục hạ tầng kỹ thuật giao thông, điện, cấp nước, hạ tầng thoát nước của thành phố luôn trong trạng thái bị động, đi sau sự phát triển mở rộng gấp gáp của nền kinh tế thị trường. Nhiều dòng sông của thành phố Hà nội bỗng chốc trở thành những cống thoát nước chính, tiếp nhận hàng trăm nghìn mét khối nước thải chưa qua sử lý mỗi ngày. Có những con sông thậm chí đã bị cống hoá, đậy nắp bê tông.
Việc kè con sông Tô Lịch như hiện nay liệu có giúp con sông bớt ô nhiễm?
Kè sông Tô Lịch biến dòng sông trở thành một cái cống to giữa thành phố. Kè cứng toàn bộ phần ngập trong nước làm giảm khả năng phát triển các loài thuỷ sinh vốn giúp cân bằng sinh học cho mọi dòng sông.
Mặt cắt điển hình lẽ ra phải có nhiều tiếp xúc giữa đất và nước. Nhưng sự tiếp xúc này đã bị triệt tiêu hoàn toàn. Độ dốc của kè làm cho rác thải “lăn” thẳng xuống sông, và việc làm vệ sinh dòng sông càng khó khăn cho cộng đồng.
Bờ cỏ phía trên của kè hiện chỉ có tính “trang trí” không đóng một vai trò nào trong việc làm giảm ô nhiễm của dòng sông.
Hiện trạng thoát nước ra sông Tô lịch và khu sử lý tập trung Yên Sở?
Nước thoát ra sông Tô Lịch hiện bao gồm nước thải sinh hoạt của dân cư và nước thải các nhà máy. Các nguồn nước thải ra sông, hoặc trực tiếp không qua sử lý, hoặc không được kiểm soát, không đảm bảo điều kiện chất lượng nước trước khi thoát ra sông.
Toàn bộ nước thải ô nhiễm của sông Tô Lịch chảy về phía nam, tới đập Thanh Liệt được bơm về hồ Yên Sở, là nơi sử lý nguồn nước thải của Thành phố. Tình trạng ô nhiễm về nước diễn ra càng nặng nề về cuối dòng. Khu vực dân cư phía nam Hà nội ven sông Tô Lịch mặc nhiên phải chịu đựng những ô nhiễm trầm trọng, tác động lên cuộc sống và sức khoẻ hàng ngày.
Việc sử lý tập trung nước thải và sự thờ ơ trong ý thức của người dân về môi trường.
Do việc sử lý tập trung nước thải tại phía nam của thành phố, các cộng đồng phía trên của dòng sông thoải mái xả nước thải xuống dòng sông. “Khuất mặt không thấy” các cộng đồng ven sông hầu như thờ ơ với tính mạng của dòng sông, do không thấy được sự tác động tiêu cực lên dòng sông của chính bản thân cộng đồng mình.
Giải pháp sử lý nước trước khi thoát ra sông và sự gắn kết của cộng đồng.
a/ Nước thải phải được thu gom và sử lý tại các điểm dân cư trước khi thoát ra sông Tô Lịch. Phương án này tăng cường giám sát và trách nhiệm cộng đồng lên chất lượng nước thải do chính cộng đồng đó thải ra. Sự ý thức về trách nhiệm của cộng đồng với dòng sông Tô Lịch và môi trường chính là những yếu tố gắn kết cộng đồng với nhau, với không gian của sông Tô Lịch.
b/
Cải tạo mặt cắt sông tô lịch. Việc kè cứng lòng sông phải được giảm thiểu. Tăng độ thẩm thấu, tiếp xúc của nước với đất, tạo môi trường thuận lợi cho sự phát triển của các loài thuỷ sinh.
c/ Bổ xung lượng nước lưu chuyển trong lòng sông Tô Lịch bằng kết nối với hệ thống nước Hồ Tây – Sông Hồng. Lưu lượng nước có thể được kiểm soát theo mùa và các điều kiện môi trường khác.
d/ Nghiên cứu nuôi trồng các loài thủy sinh, thuỷ sinh vật có khả năng chuyển hoá các chất thải, giúp làm giảm ô nhiễm nguồn nước.
Mô hình thí điểm
Việc thử nghiệm có thể diễn ra lập tức ngay tại một số địa điểm thuận lợi dọc dòng sông. Việc hình thành các trung tâm sử lý nước thải cộng đồng có thể được hỗ trợ bởi các công nghệ sử lý nước thải quy mô trung bình, kết hợp với các hoạt động môi trường khác. Các hoạt động môi trường thu hút sự chú ý của cộng đồng như “tái sử dụng các đồ vật cũ”, “trồng rau từ các rác thải hữu cơ”, công viên môi trường cho trẻ chơi và học hỏi, gần gũi với thiên nhiên.
Nhiều trung tâm thay cho mô hình tập trung.
Sự ô nhiễm và tiêu tốn năng lượng không ngừng của xã hội đang phát triển cho thấy mô hình tập trung nảy sinh nhiều vấn đề. Mô hình tập trung ngày càng gia tăng khoảng cách giữa trung tâm và ngoại vi, ngày càng chứng tỏ sự ì trệ và thiếu bền vững. Việc hình thành hệ thống hạt nhân tự đảm nhiệm và phát triển giúp giữ gìn sự cân bằng của tổng thể, đồng thời huy động được nhiều tài nguyên của địa phương.
Việc hình thành các trung tâm xử lý nước thải của các cộng đồng ven sông Tô lịch nằm trong xu hướng này. Các trung tâm nhỏ tạo nên nhiều điểm thu hút các hoạt động môi trường của cộng đồng ven dòng sông. Gắn kết các cộng đồng với trách nhiệm môi trường họ tác động lên hàng ngày. Gắn cộng đồng với dòng sông. Khi cộng đồng ý thức được trách nhiệm và lợi ích của việc bảo vệ môi trường, bảo vệ dòng sông, mỗi hành động nhỏ đều sẽ góp phần làm dòng sông trong sạch hơn.
Tác giả: Chân Phương
Giải pháp cho sông Tô Lịch của Chân Phương:
.jpg "Sông Tô Lịch: Ô nhiễm và giải pháp đề xuất 46")
Kiến trúc sư Koen Olthuis của Waterstudio.nl được Inhabitat đánh giá là kiến trúc sư ngoại lệ, người đi mở Read more
Mỗi đô thị lớn trên thế giới thường nổi tiếng với một dòng sông, và thước đo cho sự phát Read more
Bạn đã bao giờ muốn trồng cỏ ở khu vực cua xe ô tô vào nhà, nhưng bạn lại không Read more
Nara (奈良市, Nara-shi), là thủ phủ của tỉnh Nara, thuộc vùng Kansai, gần Kyoto. Theo thống kê năm 2003, thành Read more
Quần thể khu nghỉ Vạn Lý Trường Thành (Commune by the Great Wall) là một dự án khác thường: một Read more
Trong lần đầu tiên đến thăm vị trí xây dựng công trình KTS. Shigeru Ban đã rất quan tâm đến Read more